Pagina 53 van: Piloot en Vliegtuig Editie 01-2024

PILOOT EN VLIEGTUIG JANUARI 2024 53

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) – of aan-
dachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis in het Nederlands
– is een ontwikkelingsstoornis die meestal wordt herkend
gedurende de basisschooljaren. ADHD komt bij ongeveer
7,2 procent van de kinderen voor. Vroeger werd gedacht
dat deze stoornis verdween naarmate een adolescent op-
groeide tot volwassene. Wetenschappelijk onderzoek toont
echter aan dat ongeveer twee derde van de personen die
in de kindertijd deze diagnose kregen, als volwassene nog
steeds symptomen heeft.
Slechts weinigen weten dat een diagnose ADHD onverenig-
baar is met het houden van een vliegvergunning. Bij men-
sen die op volwassen leeftijd nog steeds symptomen heb-
ben van ADHD, kenmerkt deze stoornis zich onder andere
door moeilijkheden met aandacht, concentratie en execu-
tieve functies. Vaak is de zogenaamde hyperactiviteit niet
meer lichamelijk op te merken, maar heeft deze vorm van
‘onrust’ zich meer op cognitief vlak gemanifesteerd. Neuro-
cognitieve functies die daarbij mogelijk beïnvloed worden,
zijn het nemen van beslissingen, het controleren van impul-
sen, organiseren en plannen, geheugenfuncties, multitas-
king enzovoort.
Al deze laatstgenoemde functies zijn van groot belang voor
het veilig besturen van een vliegtuig. Uit onderzoek blijkt
dat er vliegtuigincidenten en ongevallen in verband werden
gebracht met ADHD. Vandaar dat vrijwel geen enkele lucht-
vaartautoriteit een medische vergunning toekent indien er
sprake is van een ADHD-diagnose op volwassen leeftijd.

Bovendien komt ADHD vaak samen voor met een andere
stoornis zoals depressie, middelenmisbruik, risicovol gedrag,
slaapstoornissen en suïcidaliteit.
De medicatie die soms wordt voorgeschreven voor ADHD
mag niet genomen worden door een piloot. Dit komt om-
dat deze medicatie effecten heeft op vermoeidheid en de
hersenfuncties beïnvloedt op het vlak van perceptie, moto-
rische en cognitieve functies. In principe maakt het echter
niet uit of er al dan niet medicatie wordt genomen. De di-
agnose op zich sluit het houden van een vliegvergunning
uit.
Vandaag de dag is ADHD jammer genoeg meer en meer
een reden voor kandidaat-piloten om zich in mijn praktijk te
melden. De drempel om als kind of jongere een ADHD-di-
agnose te krijgen is veel lager dan in vroegere jaren en de
verwachting is dan ook dat het een van de meest voorko-
mende psychodiagnoses wordt waarmee jonge kandidaat-
piloten zich bij een keuringsarts melden. Cruciaal is dan om
uit te zoeken of er bij desbetreffende kandidaat-piloot nog
steeds sprake is van een diagnose ADHD als volwassene,
of dat hij/zij bij de groep behoort waarbij de symptomen
zijn uitgedoofd gedurende de ontwikkeling van de herse-
nen tijdens de adolescentie.

Katrien Vercauteren is gezagvoerder Falcon 2000,
geaccrediteerd klinisch luchtvaartpsycholoog en kli-
nisch directeur van Crewmind (www.crewmind.net).

ADHD EN VLIEGEN

PSYCHOLOGIE Door: Katrien Vercauteren

LAST MINUTE

??

??

‘Diagnose

ADHD?

Geen vlieg-

vergunning.’

BIJTEKENBONUS VS
De Amerikaanse luchtmacht heeft voor 2024 de bonus verhoogd die
militaire vliegers ontvangen als ze bijtekenen. Voor sommige piloten
loopt dat flink in de papieren: ze ontvangen 600.000 dollar als ze een
contractverlenging tekenen voor twaalf jaar. De bonussen worden in
jaarlijkse termijnen uitgekeerd, dus het totaalbedrag is een optelsom.
Met de bijtekenbonus probeert de luchtmacht te voorkomen dat er in
de toekomst te weinig personeel is op bepaalde toestellen. Het bijteken-
geld is niet alleen op personeel in de lucht van toepassing: ook bijvoor-
beeld dronepiloten en operators van wapensystemen kunnen in aan-
merking komen. De hoogte van de bonus wordt bepaald door de erva-
ring die iemand heeft, het type vliegtuig of systeem in kwestie en het
aantal jaren dat wordt bijgetekend. Wie in aanmerking komt, ontvangt in
elk geval 15.000 dollar per jaar extra. Een van de criteria is dat het huidi-
ge contract afloopt in 2025 of 2026.
De US Air Force heeft het Amerikaanse congres gevraagd 250.000 mil-
joen dollar vrij te maken om de regeling te kunnen bekostigen. Foto: USAF/Betty R. Chevalier

53_05psych05lm.indd 53 12-12-2023 13:58