DEN HAAG – De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) beveelt de ministers van Defensie en van Infrastructuur en Waterstaat aan om risicobeperkende maatregelen te nemen om botsingen tussen snelle militaire vliegtuigen en langzaam vliegende burgerluchtvaart te voorkomen. Dat doet de OvV na onderzoek van een bijna-botsing waarbij een F-16 betrokken was.
Op 16 november 2023 kwamen ten noorden van Elburg een F-16 en een eenmotorig lesvliegtuig bijna met elkaar in botsing. Op die dag voerde een Tecnam P-Mentor een trainingsvlucht uit vanuit Lelystad Airport. Aan boord waren een instructeur en een leerling. Twee F-16’s vlogen van de Vliehors range op Vlieland richting vliegbasis Volkel. Ten noorden van Elburg kwam een van de F-16’s in de nabijheid van het trainingsvliegtuig.
De luchtverkeersleider maakte de piloot van de F-16 attent op het andere vliegtuig, waarop deze een uitwijkmanoeuvre uitvoerde. De bemanning van de Tecnam zag de F-16 pas toen deze de uitwijkmanoeuvre op korte afstand van het trainingsvliegen had uitgevoerd. Beide vliegtuigen vervolgden hun vlucht zonder verdere problemen.
Volgens Erica Bakkum, raadslid bij de OvV, neemt het belang van een passende risicobeoordeling en zo nodig risicobeperkende maatregelen toe, zeker nu de risico’s in het luchtruim veranderen vanwege de komst van de F-35, de komst van nieuwe militaire oefengebieden en de verwachting dat buitenlandse strijdkrachten vaker gaan oefenen in het Nederlandse luchtruim.
Hoewel de kans klein is dat een snelvliegend militair jachtvliegtuig in botsing komt met een langzaamvliegend general aviation vliegtuig, is het volgens de OvV toch nodig om maatregelen te nemen. Bakkum: “Een kleine kans betekent niet dat het nooit kan voorkomen. Dit scenario kan catastrofale gevolgen hebben, daarom is het belangrijk de risico’s in kaart te hebben en passende maatregelen te treffen om de risico’s te beheersen.”
De OvV heeft de afgelopen jaren vaker onderzoek gedaan naar bijna-botsingen in het luchtruim. Eén terugkerende oorzaak is de beperking van het zogenoemde ‘see-and-avoid-principe’. Piloten moeten daarbij zelf andere vliegtuigen met het oog waarnemen en zo nodig uitwijkacties ondernemen. Het see-and-avoid principe geldt als de luchtverkeersleiding in een specifiek gedeelte van het luchtruim niet eindverantwoordelijk is om de vliegroutes van vliegtuigen uit elkaar te houden. Dit is volgens de OvV een zwakke veiligheidsmaatregel.
