Pagina 69 van: Piloot en Vliegtuig Editie 4-2022
PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2022 69
HET VLIEGTUIG
Type Europa Classic
Registratie PH-BGV
Constructienummer 264
Eerste vlucht 16 september 1999
Motor Rotax 914F
Positie van het horizontale staartstuk na de crash.
vragen, namelijk rechtstreeks van hangar 2 naar baan 13, om een lange
route over het grasveld te vermijden. De operationeel manager stemt in
met het verzoek, omdat er geen andere activiteiten op het veld zijn.
START
Met hulp van de monteur en de externe accu wordt de Rotax-motor van
de Europa gestart.
Voorafgaand aan of tijdens het taxiën naar baan 13 neemt de piloot via
de radio contact op met de operationeel manager voor een radiocheck.
Hij is goed te verstaan, dus krijgt hij terug: “readability 5”. Omdat de pi-
loot niet onmiddellijk reageert, vraagt de operationeel manager “Did you
copy?”, wat door de piloot wordt bevestigd.
De Europa lijnt op en begint om 15.59 uur aan de start. Wanneer het
toestel net los is van de grond, zien ooggetuigen dat het vliegtuig heel
steil klimt en vervolgens naar links rolt. Alsof het toestel ‘rechtop in de
lucht stond’, zo omschrijft een van de ooggetuigen het. Hij schat dat het
vliegtuig een hoogte van ongeveer 15 tot 20 meter bereikte voor het
wegviel.
Het vliegtuig komt ondersteboven in het gras terecht en raakt zwaar be-
schadigd. De piloot overleeft de crash helaas niet.
ONDERZOEK
Bij het onderzoek naar de oorzaak van het ongeval kijkt de Onderzoeks-
raad onder andere naar het zwaartepunt. Dit blijkt binnen de limieten te
hebben gelegen.
Bij het onderzoeken van de besturingskabels, kabelconnecties en stuur-
vlakken wordt wel iets gevonden.
De trim van het hoogteroer stond namelijk niet in de positie die hoort
bij de start, maar in een uiterste positie waarbij de neus van het vliegtuig
naar beneden wil. De oorzaak van deze zogenoemde volledige aircraft
nose down (AND) positie kon niet met zekerheid worden vastgesteld.
Er kan een technische factor in het spel geweest zijn waarbij de naald
van de trim indicator niet de juiste stand aangaf toen de piloot de trim
instelde.
Een andere verklaring kan zijn dat de piloot vergeten was om voor de
start de trim in de juiste positie te zetten, of dat hij de trimpositie ver-
keerd aflas.
Tijdens de startaanloop veroorzaakte de verkeerde triminstelling een bui-
tensporig nose down effect. Hierdoor moest de stuurknuppel abnormaal
ver naar achteren gehouden worden, met daarbij een aanzienlijke stuur-
kracht om dit effect tegen te gaan.
Het uitoefenen van zoveel kracht op de stuurknuppel maakte de bestu-
ring ontzettend lastig. Omdat het een staartwielvliegtuig betrof, moest
ook goed uitgekeken worden om de staart bij de start niet te ver om-
hoog te laten komen. Anders bestond het risico dat de propeller de
grond zou raken.
De Onderzoeksraad stelt dat de piloot vermoedelijk de stuurknuppel ab-
rupt naar achteren heeft getrokken. Dit leidde onbedoeld tot een vroeg-
tijdige over-rotatie met als gevolg dat het vliegtuig steil omhoog begon
te klimmen bij een lage luchtsnelheid. De wind ten tijde van de start,
met windvlagen, kan daarbij het vroegtijdig loskomen van het vliegtuig
hebben versterkt.
Verder is gebleken dat het ontwerp van het vliegtuig gevoelig is om bij
lage snelheid los te komen. Omdat vol startvermogen van de motor bij
een lage luchtsnelheid wellicht vol voetenstuur naar rechts vroeg, ver-
hoogde dit de gevoeligheid voor slip en daarmee ook het wegvallen
over een vleugel.
De situatie werd kritiek toen het vliegtuig zich in de lucht bevond vanwe-
ge de lage hoogte en de lage luchtsnelheid, in combinatie met het nog
steeds aanwezige onnatuurlijke stuurgevoel, de aanzienlijke benodigde
input voor het voetenstuur en de kans op de snel veranderende wind-
snelheid. Dit maakte het aannemen van de juiste neustand en het uit-
voeren van een gecoördineerde vlucht (geen slip) moeilijk. Zelfs als de
piloot onmiddellijk de situatie correct zou hebben ingeschat, waren de
marges te gering om veilig uit deze kritieke situatie te komen.
PH-BGV op Texel in 2013. (Foto: Henk Wadman)
66-67-68-69_ongevalenanalyse.indd 69 15-03-2022 11:53