Pagina 53 van: Piloot en Vliegtuig Editie 4-2022
PILOOT EN VLIEGTUIG APRIL 2022 53
Er is enig rumoer ontstaan over het feit dat president-direc-
teur van KLM Pieter Elbers volgend jaar aftreedt, en vooral
over het vermoeden dat de directeur van Air France-KLM
Ben Smith zijn bedenkingen heeft bij de mate waarin El-
bers – naar verluidt – de ‘Amstelveense’ belangen verde-
digt. Elbers heeft daardoor kennelijk de nodige steun ver-
worven bij het personeel. Dat is begrijpelijk; het personeel
heeft het recht om op te komen voor de eigen belangen,
zeker als KLM rendabeler is dan Air France, en dat staat vol-
gens mij niet ter discussie. Maar er is een andere kant van
de medaille. Vooraf twee zaken. Ten eerste: deze analyse
gaat niet over Elbers; het bericht over zijn aftreden was
slechts de aanleiding. Hoe goed – of anderszins – hij het
heeft gedaan is dus niet aan de orde. Ten tweede: als KLM
wordt genoemd, lees dan ook eens ‘SAS’ of ‘Alitalia’ of een
andere luchtvaartmaatschappij en ga na in hoeverre uw
mening verandert.
SCHOORSTEEN MOET ROKEN
De volgende website (van een commercieel bedrijf) geeft
inzicht in de verschillen tussen een fusie en een overname:
shorturl.at/mtwP6. Ik heb geen recente literatuur gevonden
over de financiële effecten van fusies of overnames, maar
een defensief samengaan is volgens mij minder profijtelijk
dan samenwerking uit positieve overwegingen. Wat mij be-
treft is er bij Air France en KLM sprake van een overname
en niet van een fusie. Air France was in 2003 veel groter
dan KLM. KLM’ers mogen natuurlijk hun belangen verdedi-
gen; dat is zelfs goed. Maar KLM is nu een Frans bedrijf, zo
schreef ik al eerder. Het is logisch dat een gefuseerd bedrijf
wil opereren als een eenheid. Bedenk dat Ben Smith van
buiten komt; hij is Canadees (waar, toegegeven, Frans een
van de spreektalen is). Er is veel aan te merken op Air Fran-
ce, maar de wijze van bedrijfsvoering was bekend toen
werd besloten tot de fusie. Toen er sprake was van een sa-
mengaan van KLM met British Airways was de voorgestelde
aandelenverdeling ook nadelig voor de zeggenschap van
KLM. Hoe succesvol KLM ook was of is: het blijft een rela-
tief kleine maatschappij. In internationaal, hoewel niet in
nationaal, perspectief. Wat we in Nederland ook vinden van
de strategie van Air France, we stemden ermee in bij de
beslissing om KLM te laten overnemen. Was een overname
door Air France de beste optie? Misschien niet. Maar de di-
recties van KLM en Air France, en uiteindelijk ook ‘de poli-
tiek’ stemden ermee in. Gedane zaken nemen geen keer.
Tenzij de overname door Air France ongedaan wordt ge-
maakt, maar wie zit dan te wachten op KLM? Nederland
kan kiezen voor een regionale maatschappij, zoals ook de
hubfunctie van Schiphol kan worden verminderd (de Scan-
dinavische landen tonen dat het kan), maar willen we dat?
Ik denk dat een dergelijke aanpak serieuze overweging ver-
dient, maar ik heb niet het gevoel dat hiervoor momenteel
veel steun is.
TEN SLOTTE
Wat de voor- en nadelen van een relatief zelfstandige posi-
tie van KLM binnen Air France-KLM ook zijn, het is niet ver-
standig om je te veel te laten leiden door emoties. In 1996
ging Fokker ten onder als zelfstandig bedrijf, en de rentabili-
teit is sindsdien alleen maar verbeterd. Maakt iemand zich
nog druk om de ‘zelfscheppendheid’ van Fokker? Het is be-
langrijk dat Fokker zijn partijtje meeblaast met Airbus en de
productie van de JSF. Daarmee wordt geld verdiend en
technologie binnengehaald. Misschien moet Nederland ra-
dicale keuzes maken op luchtvaartgebied. Bijvoorbeeld: zo-
wel qua productie (van vliegtuigen en ook subsystemen)
als qua infrastructuur inzetten op onbemande vliegtuigen.
Dat is een stokpaardje van mij, dus daarnaast zouden er
nog andere opties moeten worden gevonden. Van de drie
of vier alternatieven mislukt er één, zijn er twee marginaal
succesvol en wordt er eentje de toekomstige identiteit van
luchtvarend Nederland. Ik, en u, lezer, weten helaas niet
welk initiatief een succes wordt. Maar ik durf te voorspellen
dat we zullen worden ingehaald door grote landen, of door
opkomende economieën die een plaatsje onder de zon
zoeken. Ik heb in deze rubriek vaker aangegeven dat de
luchtvaart volgens mij ingrijpend zal veranderen. Denk aan
teleconferencing en nieuwe vormen van vervoer. Vooruit is
de enige weg omhoog.
KLM is nu een Frans bedrijf. Beter dan de Nederlandse zelf-
standigheid verdedigen, hetgeen volgens mij op de lange
duur toch niet haalbaar is, is het om mee te helpen om Air
France-KLM toekomstbestendig te maken. Of om vooruit te
kijken naar andere vormen van Nederlands luchtvaartbe-
leid. Hoe dat er moet uitzien? Ik weet het op dit moment
niet. Misschien iets voor een volgende analyse.
ANALYSE Door: Hans Heerkens
HOLLANDSE NUCHTERHEID?
KLM is nu
een Frans
bedrijf.
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
Universiteit Twente
hans.heerkens@freeler.nl
Bijschrift
53_analyseheerkens.indd 53 15-03-2022 11:48
