Pagina 51 van: Piloot en Vliegtuig Editie 3-2021
PILOOT EN VLIEGTUIG maart 2021 51
Op 16 januari 2021 verongelukte een Boeing 737. Na de
nog steeds enigszins mysterieuze ongevallen met Boeing
737 maX’en waarbij de besturingscomputer een rol speel-
de, vragen sommigen zich af of de veiligheidsreputatie van
Boeing zodanig onder druk staat dat het succes van het be-
drijf op de markt voor verkeersvliegtuigen in gevaar komt.
mijn korte antwoord is: nee. maar het iets langere antwoord
is dat deze ongevallen op den duur wel invloed kunnen
hebben.
Twee fabrikanTen
Er zijn slechts twee belangrijke fabrikanten van verkeers-
vliegtuigen met meer dan honderdvijftig zitplaatsen: Boeing
en airbus. Luchtvaartmaatschappijen hebben dus niet zo-
veel keus en stappen sowieso niet snel over naar een an-
dere leverancier. De introductie van een nieuw vliegtuig
duurt jaren, vereist de opleiding van bemanningen, de aan-
koop van reservedelen en de inpassing van een vliegtuig in
het routenetwerk, dus als maatschappij koop je niet zomaar
een nieuw vliegtuig. Bovendien zijn er wat mij betreft geen
aanwijzingen dat een Boeing veiliger of onveiliger is dan
een airbus. Dus – we hopen het niet – verongelukken er
binnenkort misschien wel enkele airbussen.
Er zijn wel verschillen tussen de vliegtuigen van de twee fa-
brikanten. maar ten eerste is niet duidelijk welke van de vei-
ligheidsfilosofieën (grof gezegd: de bemanning zo weinig
mogelijk laten doen versus zoveel mogelijk vrijheid geven)
de beste is. ten tweede speelt het gedrag van de beman-
ning een belangrijke rol bij ongeveer zeventig procent van
alle vliegongevallen. Naar mijn idee (en daarop ben ik inge-
gaan in eerdere analyses) zouden bemanningen soms min-
der huiverig moeten zijn om in te grijpen bij dreigend ge-
vaar. Dat dit niet gebeurt, heeft misschien een goede re-
den. Luchtvaart is zeer veilig. als bemanningen worden ge-
stimuleerd om sneller in te grijpen, en ik geloof niet dat dit
een kwestie is van bekwaamheid maar veeleer van mentali-
teit, zouden wellicht meer ongevallen plaatsvinden dan er
worden voorkomen.
even veilig
Er is geen reden om te veronderstellen dat Boeings minder
veilig zijn dan airbussen, of omgekeerd. Luchtvaartautoritei-
ten doen hun werk bij beide typen vliegtuigen. En de
meeste passagiers weten niet eens in welk vliegtuig ze rei-
zen, hoewel er ongetwijfeld mensen zijn die bij het boeken
van hun reis naar het vliegtuigtype kijken. Ik denk dat de
angst voor Boeings die ik soms in de media tegenkom,
nooit wordt hardgemaakt. Want dat is volgens mij onmoge-
lijk, vooral op de korte termijn. maar op de langere termijn
kunnen zorgen over veiligheid wel een rol spelen bij de
concurrentiepositie van vliegtuigfabrikanten.
Ooit – alweer zo’n dertig jaar geleden – bleek uit onder-
zoek dat de meest efficiënte luchtvaartmaatschappijen ook
de meest veilige waren. Ik geloof dat dit nog steeds zo is, al
is het maar omdat, zoals het toenmalig hoofd van de afde-
ling Vliegveiligheid van de Koninklijke Luchtmacht eens te-
gen mij zei: ‘Elk ongeval is al driehonderd maal bijna ge-
beurd’. Goed georganiseerde bedrijfsprocessen maken vei-
lig en leveren tegelijkertijd geld op. als er dus concurrenten
komen voor Boeing en airbus – en dat gaat ooit gebeuren
–, dan moeten die concurrenten vliegtuigen leveren die ef-
ficiënter zijn dan de huidige. Dat betekent: goedkoper on-
derhoud, efficiëntere inzet van bemanningen enzovoort.
Ongetwijfeld wordt veiligheid dan een verkoopargument,
terecht of ten onrechte. Niet het enige argument natuurlijk,
maar naarmate meer landen de benodigde capaciteiten
krijgen – ik denk aan rusland, China en Saoedi-arabië – zal
de concurrentie op de markt voor verkeersvliegtuigen toe-
nemen. Er zullen Chinese verkeersvliegtuigen komen, zoals
er in de jaren tachtig Japanse auto’s kwamen die – nu on-
voorstelbaar – in sommige opzichten beter bleken te zijn
dan Duitse auto’s. Ik sluit niet uit dat, als vliegtuigen op
sommige afstanden worden vervangen door bijvoorbeeld
snelle treinen of hyperloops, verkeersvliegtuigen meer een
standaardproduct worden zoals auto’s in de jaren tachtig
werden, of dat China en rusland een technisch en com-
mercieel niveau bereiken dat gelijk is aan het onze. Japan
maakt nu eigen (kleine) verkeersvliegtuigen en onderdelen
voor de Boeing 787 en wil een eigen straaljager ontwikke-
len.
Ten sloTTe
In West-Europa en in de VS gebeuren weinig ongevallen
met grote verkeersvliegtuigen. In afrika, Zuid-amerika en
sommige gebieden in azië gebeuren de meeste ongevallen
met regionale vliegtuigen, hoewel daarbij vaak relatief wei-
nig doden vallen. Het is zeer de vraag of een eventuele op-
volger van Boeing (of airbus) vliegtuigen kan bouwen die
veiliger zijn dan die tegenwoordig in gebruik zijn. Ik denk
het eigenlijk niet. Boeing en airbus zullen hun huidige do-
minante positie ooit bedreigd zien. maar veiligheid zal daar-
bij hoogstens een rol bij marketing spelen. Verkeersvliegtui-
gen zijn veilig, de recente ongevallen zijn – betreurenswaar-
dige – incidenten.
analyse Door: Hans Heerkens
De rol van repuTaTies
beïnvloeden
ongevallen
verkoop
successen?
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
Universiteit twente
hans.heerkens@freeler.nl
Bijschrift
51_analyseheerkens.indd 51 15-02-21 16:49