Pagina 42 van: Piloot en Vliegtuig Editie 3-2021

42 PILOOT EN VLIEGTUIG maart 2021

Wanneer sprake is van vapour lock, kan de motor er zelfs van afslaan, en
dat is nou niet wat we willen, niet in kruisvlucht en niet in klimvlucht en niet
in daalvlucht. als we vliegen, willen we maar één ding horen en dat is een
draaiende motor met een stabiel toerental en geen rare bijgeluiden. totdat
het je overkomt. Vapour lock. Geen nood, want er is iets aan te doen!

wat is vaPOUr lOCk?
Heel eenvoudig is dat het moment dat de benzine gaat koken. Het komt
dus niet voor bij dieselmotoren. Iemand die wel eens in de waterkoker
heeft gekeken als het water kookt, weet dat er dan gas- of luchtbellen
ontstaan waardoor het water borrelt. In de waterkoker geen probleem,
maar in een gesloten brandstofsysteem desastreus. Water kookt op zee-
niveau ongeveer bij 100 graden Celsius, maar het kookpunt van benzine
ligt al vanaf ongeveer 60 graden en is niet alleen sterk afhankelijk van
merk en seizoen van aanbod, maar ook van de druk in het systeem.
Benzine is een mengsel van tientallen verschillende koolwaterstoffen.
Elk met zijn eigen kookpunt. Vandaar dat het niet zo gemakkelijk is aan
te geven wat het kookpunt van benzine is. Wel is een feit dat het lager
ligt dan bij water, en dus veel eerder kan koken dan we verwachten.
aangezien er onder de motorkap temperaturen ontstaan van 80 tot 100
graden, is vapour lock een probleem dat altijd op de loer ligt.

ergens te Zien?
meestal niet, want de brandstofl eidingen die we gebruiken zijn vaak van
metaal of rubber, en door beide kunnen we niet kijken. Doorzichtige
brandstofl eiding moet eigenlijk niet gevonden worden in een vliegtuig.
Bij de meeste brandstofl eidingen is er zelfs nog een extra brandwerende
sleeve over de leiding getrokken. Over vapour lock wordt vaak gegokt en
daarmee wordt dit fenomeen niet helderder.

OOrZaken
Het ontstaan van vapour lock is bijna altijd een gevolg van hoge tempe-
raturen onder de motorkap, vaak mede veroorzaakt door warm weer.
Uitstraling van warmte onder de motorkap tijdens taxiën en klaarmaken
om de startbaan op te mogen gaan, is een oorzaak. maar het kan ook
voorkomen als we net airborne zijn en de motor alles moet geven wat

erin zit, en dan ook vaak niet de meest ideale koeling heeft doordat de
luchtaanstroming onder de motorkap niet ideaal is. Vooral tijdens de
start, dán wil je het niet hebben. Je wilt het overigens nooit hebben.
Het treedt het vaakst op bij vliegtuigen die een lage brandstofdruk han-
teren. Soms wordt de aanvoerdruk alleen maar veroorzaakt doordat het
brandstofniveau in de tank hoger ligt dan de carburateur, zeg maar een
60 tot 70 centimeter. De ‘valdruk’ is de enige druk die er op het sys-
teem staat tot aan de brandstof-opvoerpomp. Want een brandstof-op-
voerpomp is in de meeste vliegtuigen wel aanwezig maar zit op de
motor meestal vlak voor de carburateur. Wanneer in de brandstof-
opvoerpomp een gasbel aanlandt, zal de pomp stoppen met goed wer-
ken. Wat er dan allemaal gebeurt, hangt geheel af van de constructie
van het brandstofsysteem. maar wat meestal gemerkt wordt, is dat er
vermogen verloren wordt en de motor een onregelmatig toerental gaat
draaien. Niet goed voor je onderbuikgevoel, en mogelijk slaat de paniek
toe.

lagere lUCHtdrUk
De temperatuur is niet alleen een oorzaak. Doordat we ook nog eens op
hoogte vliegen en daar de luchtdruk lager is, wordt het probleem ver-
sterkt en gaat het kookpunt van de benzine omlaag. Zou de druk ver-
hoogd worden, dan neemt het kookpunt ook toe. Een mooi voorbeeld
daarvan is het koelsysteem van een motor. Dat staat onder druk en wa-
ter begint dan zelden te koken onder de 120 graden Celsius. Draai ech-
ter NOOIt de radiatordop eraf, want dan ontstaat er ineens een heel
grote gasbel door de drukverlaging en lijkt er een hete-water-ontploffi ng
te ontstaan.

gevOlg
Wat gebeurt er eigenlijk als er een gasbel ontstaat in het brandstofsys-
teem? als die gasbel in een leiding ontstaat, zal er op een bepaald mo-
ment gas aangeleverd worden aan de carburateur of het inspuitsysteem.
Een carburateur vangt die lucht op in de vlotterkamer, daar zit weer een
ontluchting naar de buitenlucht en daar lost het probleem wel op. meestal
is ook te ruiken dat er sprake is van vapour lock doordat hete brandstof-
damp vrijkomt bij de ontluchting, en benzine geurt sterk. maar als dat te

Vapour lock, de schrik van elke piloot. Wat is waar van de verhalen, en klopt het wat er gezegd wordt of wordt

er maar wat geroepen? Want vapour lock is een monster waar we serieus rekening mee moeten houden.

vaPOUr lOCk

EXPERIMENTAL Door: Jan van Wendel

42-43_experimental.indd 42 16-02-21 10:11