Pagina 53 van: Piloot en Vliegtuig Editie 2-2021

PILOOT EN VLIEGTUIG februari 2021 53

in de november 2020-editie van Piloot en Vliegtuig stond
een klein maar uitermate belangwekkend bericht. De ame-
rikaanse luchtmacht heeft een nieuw gevechtsvliegtuig ont-
wikkeld waarmee al enkele records schijnen te zijn gebro-
ken. Dit is gebeurd in het kader van het Next Generation air
Dominance (NGaD) programma. er vliegt al een ‘demon-
strator’, gebouwd door Lockheed Martin. Verder is niet veel
bekend, maar er zijn wel enkele conclusies te trekken en
vragen te stellen.

Stealth
bij de kennismaking met een vliegtuig kijk je vooral naar
het uiterlijk. Helaas is er geen garantie dat de foto die stond
afgedrukt bij het bericht het werkelijke vliegtuig weergeeft.
Toch is er wel iets te zeggen, al is het maar omdat er meer
afbeeldingen van het NGaD-programma zijn. Overigens is
het vliegtuig al veelzeggend: het gaat niet over een bom-
menwerper of een transportvliegtuig of over een computer-
programma, maar over iets dat vliegt en andere vliegtuigen
moet bestrijden. Dat spreekt niet vanzelf: een functionaris
van de amerikaanse luchtmacht heeft ooit gezegd dat het
ook goed zou zijn als hij op een knop kon drukken en alle
vliegtuigen van de tegenstander uit de lucht zouden vallen.
De meeste afbeeldingen van een NGaD-vliegtuig tonen
wat mij betreft een toestel dat op zeer grote hoogte vliegt.
Dit was al de bedoeling van wat nu de f-22 is, maar ken-
nelijk was de niet gebouwde Northrop Yf-23 destijds toch
een stapje te ver. Het vliegtuig dat wordt afgebeeld bij het
nieuwsitem, heeft geen verticale staartvlakken, wat doet
vermoeden dat het voornamelijk wordt bestuurd middels
draaibare motoruitlaten. Die kun je bij een tweemotorig
vliegtuig gemakkelijker ‘stealthy’ maken dan bij een eenmo-
torig toestel, zeker als ze zo ver uit elkaar staan als bij het
vliegtuig op de afbeelding. De NGaD lijkt eenpersoons te
zijn: ik neem aan dat dataverbindingen met andere vliegtui-
gen erg belangrijk zijn, misschien middels moeilijk te storen
‘pencil beam’ laserverbindingen. Voorzieningen voor het
opereren vanaf korte banen lijken er niet te zijn, en ver-
moedelijk heeft het vliegtuig zoveel ondersteuning nodig
dat opereren vanaf open plekken in een bos of zo niet effi-
ciënt is. ik vermoed dat de NGaD, hoog en diep binnen vij-
andelijk gebied vliegend, kleine, wendbare onbemande
vliegtuigen zal aansturen om gronddoelen en dergelijke aan
te vallen. Op die wijze worden hoge snelheid en een groot
vliegbereik gecombineerd met het vermogen om moeilijk
te ontdekken doelen aan te vallen. eindelijk kunnen ver-
schillende strijdige eisen in één systeem – het moeder-

vliegtuig en de onbemande ‘aanhangers’ – bijeen worden
gebracht.

DemonStrator
Voor zover bekend is er in het budget van de amerikaanse
luchtmacht momenteel geen ruimte voor de aanschaf van
een nieuw gevechtsvliegtuig. De f-22 is nog maar een jaar
of vijftien in gebruik. Het eerste – officiële – levensduurver-
lengingsprogramma moet nog beginnen. ik denk dat de
amerikaanse luchtmacht, naast het in de praktijk uitprobe-
ren van nieuwe ideeën en technische vindingen (wat we in
europa meer zouden moeten doen), het genereren van in-
put voor simulatieprogramma’s en het achterhalen waartoe
tegenstanders wellicht technisch gezien in staat zijn, nog
een ander doel heeft met het NGaD-programma: het in
stand houden van de kennis en ervaring die nodig zijn om
moderne gevechtsvliegtuigen te ontwikkelen. Het aantal ty-
pen gevechtsvliegtuigen neemt af – zo vervangt de Joint
Strike fighter behalve de f-16 ook de a-10 en de f/a-18C.
De ontwikkelingstijd van nieuwe straaljagers is meer dan
twintig jaar en ze blijven tientallen jaren lang in gebruik. Het
is een probleem dat vliegtuigontwerpers hun kennis en
vaardigheden met betrekking tot het ontwerpen van ge-
vechtsvliegtuigen steeds moeilijker in stand kunnen hou-
den. Het ontwikkelen van modificaties en de steeds grotere
rol van software ondervangen dit probleem slechts gedeel-
telijk omdat het ‘airframe’ en dus de fysieke beperkingen
van een vliegtuig, grotendeels zijn vastgelegd. Het bouwen
van en het opdoen van praktische ervaring met een de-
monstrator (een experimenteermodel) plus de bijbehoren-
de doctrines, management en het verspreiden van de op-
gedane kennis, kunnen dit probleem gedeeltelijk ondervan-
gen.

ten Slotte
Het afgebeelde vliegtuig lijkt te groot voor de hangars op
een vliegkampschip. en de huidige stealthy vliegtuigen met
hun gevoelige huid laat je niet wekenlang onbeschermd op
een vliegkampschip staan. De vraag dringt zich dan ook op
welke toekomstplannen de marine heeft voor haar ge-
vechtsvliegtuigen. De ervaringen met de Joint Strike fighter
als gezamenlijk project van de strijdkrachten lijken niet on-
verdeeld positief, vooral door de beperkingen die de verti-
caal landende versie oplegde – en de marine is inniger ver-
bonden met de mariniers die deze versie willen hebben
dan de luchtmacht. Maar van een technologie-demonstra-
tor kan iedereen profiteren.

analyse Door: Hans Heerkens

BeelD zegt meer Dan DuizenD woorDen…

… maar wat

zegt het

eigenlijk?

Hans Heerkens

is docent

luchtvaartindustrie

universiteit Twente

hans.heerkens@freeler.nl

bijschrift

53_analyseheerkens.indd 53 19-01-21 12:18