Pagina 57 van: Piloot en Vliegtuig Editie 10-2021
PILOOT EN VLIEGTUIG oktober 2021 57
Luchtvaart levert slechts een bijdrage van ongeveer 2% aan
milieuvervuiling door uitlaatgassen. bovendien is het een
economisch belangrijke bedrijfstak. Waarom krijgt de sector
dan zo veel aandacht als het gaat om de bestrijding van mi-
lieuvervuiling? omdat het moet. en omdat ‘de politiek’ het
wil.
Niet uitzoNderlijk
Als we een bedrijfstak genoeg splitsen neemt de milieube-
lasting van elk afzonderlijk element vanzelf af. Luchtvaart is
een relatief klein element in de wereldwijde economische
activiteit, maar haar relevantie zit niet in het eindproduct.
Luchtvaart is belangrijk omdat het mensen en goederen op
de juiste plaats brengt. Uiteindelijk gaat het om het gebruik
dat wordt gemaakt van die goederen en om wat mensen
doen als ze zijn aangekomen op hun bestemming. Zeven-
tig procent van de luchtvaartpassagierskilometers heeft een
niet-zakelijk doel. Veel waardevolle goederen worden ver-
voerd per vliegtuig omdat ze dan sneller kunnen worden
verkocht; denk aan de eerste zendingen van de nieuwste
iPhones. Zonder ons te willen veroordelen tot de postkoets,
en zonder dat ik mensen hun vakantie misgun die ze zich
pas sinds kort kunnen veroorloven, kan ik deze activiteiten
niet zien als economisch essentieel. Vervelend is wel dat
die 70% aan passagierskilometers nodig is voor luchtvaart-
maatschappijen om winst te kunnen maken met de over-
gebleven zakelijke passagiers. kortom: met de wijze waarop
luchtvervoer momenteel is georganiseerd moet er veel
worden gevlogen om het überhaupt in stand te houden.
Luchtvaart is dus een vorm van dienstverlening; een mid-
del, of zo u wilt randvoorwaarde, om de doelen waarom
het echt gaat te bereiken. Dit is voor logistiek, en voor veel
andere activiteiten, het geval. Niet voor niets worden die ac-
tiviteiten vaak ‘ondersteuningsprocessen’ genoemd. Lucht-
vaart is geen uitzondering. Het is, helaas voor luchtvaartlief-
hebbers zoals ook ik, zelfs geen hoofdzaak.
GreeN deal
eurocommissaris Frans timmermans lanceerde onlangs
een veelomvattend plan voor het terugbrengen van milieu-
vervuiling in europa; de ‘Green Deal’, en inmiddels is ook
het tweede IPCC-rapport verschenen. In dit tijdschrift, dat
gelukkig regelmatig aandacht besteedt aan onderwerpen
zoals elektrisch vliegen, is het de moeite waard om de ge-
volgen van de Green Deal voor de luchtvaart te beschrijven.
Hoe dan ook, de Green Deal is een politieke realiteit op
niet alleen nationaal maar zelfs op europees niveau. en
daarmee een maatschappelijke realiteit. Dat een instituut
zoals de europese Unie, wier legitimiteit niet onomstreden
is, doelen stelt die pas na relatief lange tijd voor de modale
burger merkbare voordelen zullen opleveren, is veelzeg-
gend. Sommigen zullen stellen dat elke generatie de pro-
blemen van de eigen tijd moet aanpakken. Maar een deel
van de kinderen die nu worden geboren zal de tweeën-
twintigste eeuw meemaken. kunnen we onszelf uitstel ver-
oorloven tegenover die kinderen die wij op de wereld zet-
ten? Wat het antwoord ook is; de politiek heeft gesproken.
De europese Unie is wat mij betreft het juiste forum om
mondiale problemen aan te pakken, natuurlijk samen met
andere belangrijke partijen zoals de Verenigde Staten en
China.
oNoNtkoombaar
Luchtvaart zal moeten vergroenen. Vliegtuig-, motor- en
brandstoffabrikanten ontwikkelen schonere vliegtuigen. Ver-
keersleiders ontwerpen efficiëntere vluchtprocedures, die
vaak ook nog brandstof en dus kosten besparen. omwo-
nenden vragen aandacht voor de negatieve effecten van
luchthavens – waarbij geluidshinder overigens niet hetzelf-
de is als milieuvervuiling. Het document ‘toekomst Verduur-
zaming Luchtvaart’, dat ik ter lezing aanbeveel, is opgesteld
op verzoek van de Vaste kamercommissie Verkeer en Wa-
terstaat van de tweede kamer, met medewerking van on-
der meer Joris Melkert van de technische Universiteit Delft,
die men niet kan beschuldigen van een negatieve houding
ten aanzien van luchtvaart (zie shorturl.at/nvePX). Het mili-
eu heeft de aandacht.
teN slotte
De luchtvaartsector doet al het nodige aan ‘het milieu’,
maar vaak leunt zij een beetje achterover, net als andere
sectoren trouwens. Misschien is het tijd dat de sector meer
voorop gaat lopen, en bijvoorbeeld gaat zoeken naar ande-
re economische modellen die een gezonde ontwikkeling
van de sector mogelijk maken. De noodzaak van voortdu-
rende groei, om door schaalvergroting en dus verlaging van
de kosten per passagierkilometer de concurrentie de baas
te blijven, moet wat mij betreft kritisch worden bezien. Ik
zeg niet ‘aangepakt’ want ik heb zelf geen oplossing, en in
zekere zin heb ik dus gemakkelijk praten. Maar ik denk dat,
waar vliegen nu soms goedkoper is dan autorijden, als je
de kosten van overnachting en de tijdsbesparing meere-
kent, we een keer af zullen moeten van het idee van vrijwel
onbeperkte mobiliteit. Uiteindelijk zouden we alleen moe-
ten vliegen als het echt nodig is. Ik misgun niemand een
vliegtochtje, maar met wachten op andere sectoren om het
milieu te redden komen we niet verder. Dat doet, vrees ik,
elke sector.
analyse Door: Hans Heerkens
milieubeleid…
… niet leuk
maar onont-
koombaar
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
Universiteit twente
hans.heerkens@freeler.nl
bijschrift
57_analyseheerkens.indd 57 14-09-21 13:38