Pagina 51 van: Piloot en Vliegtuig Editie 10-2020
PILOOT EN VLIEGTUIG oktober 2020 51
op 28 juli 2020 stond in de Volkskrant een kop: ‘Advies-
commissie vernietigend over luchtvaartbeleid’. Ik dacht dat
het artikel ging over de steunverlening aan kLM, of over
overheidssteun voor onderzoek in de luchtvaart. Heel even
hoopte ik dat het zou gaan over de ambitie om Nederland,
met zowel een logistieke als een luchtvaartindustrie, in de-
ze tweede eeuw van de civiele luchtvaart die volgens mij
grotendeels onbemand zal zijn, weer een vooraanstaande
positie te geven. Maar het artikel bleek te handelen over
het commentaar van de Commissie voor de Milieu effect
rapportage op de nieuwe Luchtvaartnota.
Vooraf: in tegenstelling tot wat sommigen misschien den-
ken zijn de leden van dergelijke commissies meestal niet
tegen luchtvaart. Dat is mijn eigen ervaring bij bijvoorbeeld
de raad voor de Leefomgeving. Deze analyse is dan ook
niet bedoeld om de conclusies van het rapport ter discussie
te stellen. Was het maar zo; dan had de luchtvaart een pro-
bleem dat met argumenten kan worden opgelost.
Legitimiteit
ooit was luchtvaart een nationale passie. Piloten waren hel-
den of, zoals captain benno baksteen zei, schippers naast
God. Straaljagers leken tijdens vliegshows halsbrekende ca-
priolen uit te halen (in werkelijkheid werden al hun ma-
noeuvres minutieus voorbereid en geoefend) en dat ze
veel lawaai maakten verhoogde de feestvreugde.
en nu? De meeste berichten in de media die luchtvaart be-
treffen, gaan over geluidshinder en milieuoverlast. of over
de miljardensteun aan kLM of de stuksprijs van de F-35
Joint Strike Fighter. Het is goed dat die zaken aandacht krij-
gen, maar evenwichtigheid is ook belangrijk. Hoe komt het
dat het publieke beeld van de luchtvaart kennelijk zo is ver-
anderd? en belangrijker: wat is eraan te doen? en nog be-
langrijker: wat kan de luchtvaartsector zelf doen? Want bui-
tenstaanders komen echt niet te hulp. kennelijk helpt het
benadrukken van het (al dan niet reële) economische be-
lang van luchtvaart niet voldoende om de vaak negatieve
toon in de media te voorkomen. Het eerste wat we moeten
doen is, denk ik, onze normen verlagen. Goed nieuws is
geen nieuws, is een gezegde in de media – terecht of ten
onrechte. Het is dus geen wonder dat, als de luchtvaart in
het nieuws komt, dit vaak is vanwege een negatieve aanlei-
ding. Voor andere sectoren geldt hetzelfde, en dat zal nooit
zo veranderen als sommigen van ons zouden willen. ten
tweede is luchtvaart kennelijk nog steeds zo bijzonder dat
nieuws erover de moeite waard is. Ik merk het zelf: na
vliegongevallen wordt mij soms naar mijn mening gevraagd.
Als ik dan opmerk dat je in termen van ongevallen per af-
gelegde kilometer beter in een vliegtuig kunt stappen dan
in een auto (daarop valt natuurlijk wel iets af te dingen),
bestrijdt niemand dat, maar dat doet niets af aan de fasci-
natie voor vliegongevallen. ten derde is luchtvaart nog
steeds een relatief jonge bedrijfstak waarvan de meeste
mensen veel minder meekrijgen dan van bijvoorbeeld het
wegverkeer, want dat zien ze iedere dag. Dit zal voorlopig
wel zo blijven, hoewel het feit dat je tegenwoordig drones
bij bart Smit kunt kopen waarschijnlijk wel zal helpen. er
zijn vast nog meer redenen te bedenken. Maar uiteindelijk
heeft luchtvaart negatieve maatschappelijke gevolgen: over-
last, ongevallen, die niet zijn te ontkennen.
ten sLotte
De luchtvaartindustrie is een relatief jonge bedrijfstak verge-
leken met bijvoorbeeld wegvervoer en de spoorwegen. De
onmiskenbare fascinatie voor vliegen garandeert een zeke-
re maatschappelijke aandacht, maar de meeste mensen
merken alleen iets van luchtvaart als ze de krant lezen of
een vliegtuig horen overvliegen. Volgens mij kan de lucht-
vaartsector weinig doen om deze aspecten te beïnvloeden.
Maar ze kan meer doen dan nu gebeurt. Geen uitzonde-
ringspositie claimen, maar zo snel en zo veel mogelijk een
‘gewone’ bedrijfstak worden. Niet proberen de negatieve
effecten van luchtvaart te bagatelliseren, maar tonen dat
het maximale wordt gedaan om deze effecten te verminde-
ren. Niet groei maar maatschappelijke baten vooropstellen.
Dit is best moeilijk, want ondanks een groei van anderhalf
maal die van de economie als geheel, maken eigenlijk al-
leen sommige prijsvechters winsten die de norm zijn in
goedlopende bedrijfstakken. Maar daarvoor is niemand in
de samenleving verantwoordelijk, en het kan niemand veel
schelen. en ten slotte: tonen dat de bedrijfstak echt zijn
best doet om hinder te vermijden. Volgens mij zijn er velen
in de luchtvaartindustrie die dat oprecht proberen en ook
echt willen, maar er zijn nog te veel luchtvaartmensen die
de belangen van de sector vooropstellen. binnen de sector
is dat natuurlijk prima, maar voor de rest van Nederland –
en voor een toenemend deel van de wereld – is dat niet
relevant.
analyse Door: Hans Heerkens
Luchtvaart aLs Kop van Jut
onmisken
bare
fascinatie
garandeert
(media)aan
dacht
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
Universiteit twente
hans.heerkens@freeler.nl
bijschrift
51_analyse.indd 51 15-09-20 09:32