Pagina 55 van: Piloot en Vliegtuig Editie 1-2022
PILOOT EN VLIEGTUIG januari 2022 55
als we het hebben over de toekomst van luchtvervoer den-
ken we vaak aan nieuwe typen vliegtuigen, eventueel su-
persoon, aan prijsvechters, milieubelasting en dergelijke.
Maar dit zijn factoren die mede bepalen of het luchtvervoer
wat sneller of wat minder snel groeit. Met een iets wijdere
blik denken we aan bedrijfstakken die ooit floreerden en nu
zijn uitgestorven, zoals langeafstandsvervoer per schip. Zal
er een tijd komen waarin luchtvervoer slechts een margina-
le rol speelt? juist een blad als Piloot en vliegtuig moet hier
oog voor hebben. ik pleit ervoor dat elke vijf jaar of zo er
aandacht wordt besteed aan de rol en positie van luchtver-
voer op lange termijn. ik begin zelf.
Luchtvaart stimuLeerde grootschaLig
reizen
in de afgelopen eeuw is dankzij luchtvaart reizen voor ie-
dereen mogelijk geworden die het geld ervoor kan neertel-
len. nuancering is op zijn plaats: je kunt beter per vliegtuig
dan met de auto op vakantie gaan naar Spanje. Dat wil zeg-
gen: als je alleen gaat, want met zijn vijven in een auto is
vast minder comfortabel, maar wel goedkoper. Tenzij je
moet overnachten, want dan komen de hotel- en andere
kosten erbij. En het schijnt dat slechts vijf procent van de
wereldbevolking ooit heeft gevlogen. ik kan niet instaan
voor de juistheid van dit getal, maar laat het eens tien of
zelfs vijftien procent zijn, dan is het nog heel weinig. Dat
betekent dat er nog veel ruimte is voor groei, in bijvoor-
beeld China. Maar pas op. in veel ontwikkelingslanden is
het percentage mobiele telefoons in vergelijking met het
aantal vaste aansluitingen groter dan in nederland of België
(hoewel dit niets zegt over het percentage mensen dat be-
schikt over een telefoon). Het is dus goed mogelijk dat
luchtvaart in die landen eerder wordt verdrongen door
nieuwe ontwikkelingen dan in noordwest-Europa.
Waardoor zou luchtvaart eventueel kunnen worden ver-
drongen? We moeten dan kijken naar zowel de bestaande
als naar de potentiële functies van luchtvaart. Luchtvervoer
is een manier om snel grote afstanden af te leggen. jaze-
ker, maar waarom? Om bijvoorbeeld op vakantie te gaan.
Zakenreizigers zullen mensen willen ontmoeten en minder
zijn geïnteresseerd in toeristische attracties. Mark Zucker-
berg van Facebook wil een computerfunctie introduceren
waarbij mensen elkaar in een ‘virtuele’ omgeving kunnen
ontmoeten alsof ze ter plaatse aanwezig zijn. Dat is vast
niet zo realistisch als mensen ‘echt’ ontmoeten, maar voor
mensen die elkaar al eens in werkelijkheid hebben gezien
is dit misschien een mooi alternatief vergeleken met een of
meerdere dagen onderweg zijn. ik ben ervan overtuigd dat
per computer vergaderen lijfelijke aanwezigheid nooit hele-
maal kan vervangen. niet helemaal, maar wel grotendeels;
kijk naar wat er is veranderd tijdens de recente pandemie.
als het aantal zakenreizigers afneemt – zich na de pande-
mie niet herstelt – komt het verdienmodel van veel lucht-
vaartmaatschappijen onder druk te staan.
Korte afstanden
Het bovenstaande gaat vooral op voor korte afstanden,
waarbij contacten frequent maar kortdurend zijn. juist op
die afstanden komen er alternatieven, die we kunnen sa-
menvatten als ‘autonoom vervoer’. in de komende twintig
jaar zullen naar mijn overtuiging autonome auto’s en vlieg-
tuigen belangrijk worden. ik zie zakenmensen binnen Euro-
pa en andere belangrijke concentraties van economische
activiteit reizen met autonome voertuigen die hen van huis
ophalen en rechtstreeks naar hun eindbestemming bren-
gen. japan air Lines wil een vloot van ‘onbemande lucht-
taxi’s’ aanschaffen, maar nieuwe technologieën zullen ook
nieuwe bedrijven opleveren. Ook bij landtransport zagen
we individualisering, van postkoets, trein en bus naar mas-
saal privé-eigendom van auto’s, en soms weer terug naar
de fiets als het parkeren van auto’s in grote steden te duur
wordt.
Lowcostcarriers hebben het misschien nog niet zo gek be-
keken. Massavervoer naar vakantiebestemmingen zal er
voorlopig wel blijven. net als, overigens, langeafstandslucht-
vervoer.
ten sLotte
Misschien loop ik te ver vooruit. Maar oceaanstomers ver-
dwenen binnen enkele jaren. Zeppelins leken een gouden
toekomst tegemoet te gaan. Beide werden volgens mij ver-
drongen door één enkele ontwikkeling (op zichzelf weer
een combinatie van factoren): de komst van betrouwbaar
langeafstandsluchtvervoer. Sinds de Tweede Wereldoorlog
is het luchtvervoer sneller gegroeid dan de gemiddelde
economische groei, uitzonderingen daargelaten, en er zijn
in de wereld nog veel gebieden waar groei mogelijk is.
Maar de verdienmodellen van luchtvaartmaatschappijen
zijn gebaseerd op grootschalige activiteiten en voortduren-
de groei. Het lijkt me gevaarlijk om daarvan op lange ter-
mijn afhankelijk te zijn. Ontwikkelingen zoals de hyperloop
heb ik niet meegenomen, en misschien blijken die over vijf
jaar te zijn verdrongen door reis- en communicatiemidde-
len die we ons nu nog niet kunnen voorstellen. Zoals de
oude Chinezen al schijnen te hebben gezegd: ‘voorspellen
is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft’.
analyse Door: Hans Heerkens
Luchtvervoer…
… en
uitgestorven
bedrijfs
takken
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
universiteit Twente
hans.heerkens@freeler.nl
Bijschrift
55_analyseheerkens.indd 55 14-12-21 13:25
