Pagina 51 van: Piloot en Vliegtuig Editie 09-2020
PILOOT EN VLIEGTUIG september 2020 51
Vorig jaar presenteerde boeing een ontwerp voor een on-
bemand gevechtsvliegtuig, de Loyal Wingman (zie piloot en
Vliegtuig, april 2019). Dit toestel, dat nog dit jaar moet vlie-
gen, heeft een aantal kenmerken die de weg wijzen naar
de toekomst van de militaire luchtvaart, maar roept ook vra-
gen op.
De Loyal Wingman kan zelfstandig worden ingezet maar,
zoals de naam al zegt, ook in combinatie met bemande
vliegtuigen. Hij kan straaljagers maar ook kwetsbare vliegtui-
gen zoals vliegende radarstations beschermen, verken-
ningsvluchten uitvoeren en wellicht, opererend in groepen,
fungeren als een grote radarantenne, een synthetic Apertu-
re radar. De modulaire opbouw en de toepassing van digi-
tale avionica maken het toestel geschikt voor uiteenlopen-
de missies en maken het ontwikkelen van verbeterde ver-
sies relatief gemakkelijk. Het uitzenden van straling maakt
het vliegtuig kwetsbaar, maar als daardoor de verliezen van
bemande vliegtuigen en hun piloten afnemen, zal dat vaak
een acceptabel risico zijn. Het vliegtuig is relatief goedkoop
en kan niet supersoon vliegen. Deze beperking betekent
dat het geen nabrander nodig heeft en geen sterke schok-
golven veroorzaakt, hetgeen de kans op ontdekking vermin-
dert. We kunnen aannemen dat het toestel moeilijk langdu-
rig diep in vijandelijk gebied kan opereren. De beperkingen
doen niets af aan een groot voordeel: het vliegtuig kan in
grotere aantallen worden aangeschaft dan bemande ge-
vechtsvliegtuigen. Het is geen toeval dat het wordt ontwik-
keld samen met de Australische industrie. Australië heeft
een lange kustlijn. De voor een effectieve verdediging be-
nodigde aantallen bemande vliegtuigen zijn zeer kostbaar,
en nu China zich steeds meer militair manifesteert, wil Aus-
tralië de zwakke plekken in zijn verdediging aanpakken.
CommerCieel projeCt
bijzonder aan de samenwerking tussen boeing en de Aus-
tralische luchtvaartindustrie is dat het een zuiver commerci-
eel project is. Noch de Amerikaanse, noch de Australische
overheid heeft opdracht gegeven de Loyal Wingman te ont-
wikkelen. Volgens boeing is een voordeel van deze aanpak
dat de gebruikelijke beperkingen die de Amerikaanse over-
heid oplegt bij de export van defensiematerieel minder gel-
den. Voor zover dit waar is – wellicht niet voor onderdelen
zoals sensoren – kan dit het begin zijn van een onrustba-
rende ontwikkeling. Wie beslist wie een Loyal Wingman
mag aanschaffen? boeing zal het vliegtuig niet verkopen
aan Noord-Korea of aan Zuid-Amerikaanse drugsbendes,
maar technologie verspreidt zich snel. Dit is een van de
schaduwzijden van de democratisering van de lucht zoals
die in de afgelopen decennia heeft plaatsgevonden.
Nieuwe mogelijkhedeN
Het bovenstaande klinkt misschien overdreven, maar onge-
twijfeld hebben de Loyal Wingman en zijn nakomelingen
gebruiksmogelijkheden die nog nauwelijks worden onder-
kend. bijvoorbeeld: ze kunnen relatief gemakkelijk zo wor-
den ontworpen dat ze, op hun staart staand, verticaal kun-
nen opstijgen en landen, hetgeen bij een bemande straalja-
ger praktisch onmogelijk is. Dit betekent dat elk schip van
enige grootte zijn eigen luchtverdedigingsjager of jachtbom-
menwerper kan meenemen en dat deze toestellen in afge-
legen gebieden kunnen worden verborgen, desnoods
maandenlang. Natuurlijk is de benodigde logistieke onder-
steuning een barrière, maar er zijn vast de nodige twijfel-
achtige organisaties die deze weten te overwinnen.
boeings aanpak biedt echter ook voordelen. Zonder over-
heidsbemoeienis is de ontwikkeling van een vliegtuig veel
goedkoper, alleen al omdat de fabrikant zelf de ontwerpeisen
kan bepalen en geen dure compromissen hoeft te sluiten.
De nadruk op lage kosten gaat ongetwijfeld ten koste van de
prestaties, maar maakt een idee van de Amerikaan bill
sweetman wellicht praktisch mogelijk: elke paar jaar een
nieuw, relatief simpel gevechtsvliegtuig ontwikkelen in plaats
van eens in de twintig jaar een alleskunner. De achterliggen-
de gedachte is dat een tegenstander zoals rusland of China
voortdurend wordt geconfronteerd met nieuwe wapensyste-
men en dus in het defensief wordt gedwongen. Deze aan-
pak speelt in op sterke kanten van de Verenigde staten en
het Westen: innovatief vermogen, het bij elkaar brengen van
een breed scala aan technologieën en economische kracht.
momenteel lijkt rusland het Westen soms in het defensief te
dringen met cyberaanvallen en met het steunen van autori-
taire regimes. misschien kan het Westen hier iets tegenover
zetten zonder meer te doen dan vastberadenheid uitstralen.
bovendien maakt de ontwikkeling van een aantal relatief
eenvoudige, elkaar aanvullende systemen een zekere risico-
spreiding mogelijk. tekortkomingen van het ene systeem
kunnen worden opgevangen door de andere systemen.
teN slotte
boeing laat zien hoe de defensie-industrie in de toekomst
kan werken: efficiënte ontwikkeling van producten die func-
tioneren in een ‘system of systems’, internationalisatie waar-
bij overheden de agenda minder direct bepalen, en een
steeds grotere nadruk op onbemande vliegtuigen waarbij
verliezen tot op zekere hoogte acceptabel zijn. Frankrijk,
Duitsland en engeland doen er goed aan te bekijken wat zij
kunnen leren van boeings aanpak voordat zij de voorgeno-
men ontwikkeling van een nieuwe generatie gevechtsvlieg-
tuigen ter hand nemen.
analyse Door: Hans Heerkens
goedkope straaljager
meer
gebruiks
mogelijk
heden dan
nu nog
onderkend
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
Universiteit twente
hans.heerkens@freeler.nl
bijschrift
51_analyseheerkens.indd 51 18-08-20 11:10