PILOOT EN VLIEGTUIG MEI 2023 41
ONGEVAL
Op 15 december 2022 crasht een Amerikaanse F-35B tijdens een verti-
cale landing op de vliegbasis Forth Worth, in Texas. Dat gebeurde kort
voordat het vliegtuig zou worden afgeleverd aan de Amerikaanse mari-
ne. De piloot weet zich via zijn schietstoel in veiligheid te brengen. De
oorzaak van het ongeval blijkt te liggen in vibraties die door de F135-
motor worden veroorzaakt. Pratt & Whitney staakt de levering van nieu-
we motoren en ook de leveringen van afgebouwde F-35’s komen stil te
liggen. Het levert General Electric ongeplande aandacht in Amerikaanse
media op. Moet het Pentagon besluiten om volgende lichtingen F-35’s
uit te rusten met een nieuwe generatie vliegtuigmotor? Ook de eigen
lobby van GE komt op stoom, evenals een grote publiekscampagne.
Het mag allemaal niet baten. In maart hakt de Amerikaanse regering de
knoop door in het voordeel van Pratt & Whitney. De hofleverancier heeft
de legerleiding in de VS weten te overtuigen dat een fix de motorproble-
men kan verhelpen en voorkomen, waardoor de leveringen in februari
weer konden worden hervat. Bovendien zegt P&W toe dat er vanaf
2026 getest kan worden met een sterk verbeterde versie van de huidige
F135-motor. Die moet eind 2028 klaar zijn voor gebruik. P&W wijkt daar-
mee af van de lijn van GE om de ‘XA’ al op de F-35 toe te passen. Vol-
gens P&W kan de F-35 vanaf 2028 prima uit de voeten met een nieuwe
versie van de F135. Intussen wil het bedrijf doorwerken aan de XA101
voor een ‘sixth generation fighter’. Wel belooft het bedrijf om bepaalde
toepassingen van de XA101 al in te zetten in de gemoderniseerde F-
35-motor.
OOK VERTICAAL
Defensie in de VS verdedigt de keuze voor Pratt & Whitney door te stel-
len dat het verbeteren van de F135 voordeliger is dan de overstap naar
een nieuwe motor. Bovendien kan de XA101 van General Electric alleen
voor de F-35A en F-35C worden gebruikt. Dat zijn respectievelijk de
‘standaard’ F-35 en de versie die geschikt is voor gebruik vanaf vliegdek-
schepen. De F-35B, waarmee verticaal kan worden opgestegen en ge-
land, kan vooralsnog niet met het nieuwste motortype overweg. De
strijdkrachten geven de voorkeur aan een motor die geschikt is voor alle
drie de varianten.
Lockheed Martin rondde recent de duizendste F-35 af. De komende
honderden vliegtuigen zouden volgens planning al met Pratt & Whitney-
motoren worden geleverd, want de XA101 van GE is op zijn vroegst pas
in 2027 beschikbaar. Het besluit van de Amerikaanse regering om het
contract met P&W te verlengen, betekent dat GE moet toekijken hoe
waarschijnlijk op termijn ook de tweeduizendste F-35 het nog moet stel-
len zonder ‘zesdegeneratie-motor’.
Bijschrift
??
? ?
??
??
Een Nederlandse F-35 op vliegbasis Leeuwarden.
Pratt & Whitney blijft voorlopig motorleverancier.
40-41_motorf-35.indd 41 17-04-2023 13:58
