Pagina 59 van: Piloot en Vliegtuig Editie 05/06
PILOOT EN VLIEGTUIG mei 2020 59
ik had me voorgenomen niet over het coronavirus te schrij-
ven, want dat doet iedereen al. Toch heb ik een invalshoek
die ik nog niet ben tegengekomen. Dat kan natuurlijk aan
mij liggen. Het kwam in me op toen ik minister Bruins Ne-
derland op slot zag doen.
Kort gezegd: kunnen we bij de evaluatie van de coronacrisis
onderzoeken hoe weerbaar onze samenleving eigenlijk is?
met een modern woord hebben we het dan over resili-
ence. Dat er luchtvaartmaatschappijen in problemen raken,
verbaast me niet, hoewel ik vanaf de kantlijn gemakkelijk
praten heb. Luchtvaartmaatschappijen zijn relatief gevoelig
voor economische tegenwind, omdat de winstmarges laag
zijn, een vliegreis gemakkelijk kan worden afgelast en ze-
ventig procent van de afgelegde passagierskilometers recre-
atief is. Luchtvaart is een opmerkelijke combinatie van een
luxe goed en een basisbedrijfstak (grootschalig, lage mar-
ges, veel spelers). maar wat als we verder kijken dan de ci-
viele luchtvaart?
Crisis
De coronacrisis is geen luchtvaartcrisis. Het is een wereld-
wijd verschijnsel dat – logisch of niet – elke maatschappelij-
ke sector raakt. Hoe reageren de verschillende samenlevin-
gen daarop? Het nieuws over irak, de troebelen in Rusland,
zelfs de strapatsen van president Trump leggen het in de
media meestal af tegen het coronavirus (ik kan de weten-
schappelijke naam maar niet onthouden). Als ik dit vergelijk
met de kredietcrisis (toen ik gewoon aan het werk was), de
oliecrisis van 1973 (toen ik op mijn handen op de snelweg
liep), en de Tweede Wereldoorlog (die ik godzijdank niet
heb meegemaakt), dan valt de huidige crisis eigenlijk mee.
Werken vanuit huis is vaak goed te doen, met computer,
modem en dergelijke. De supermarkt beneden heeft alles
wat ik nodig heb – nog wel. ik denk dat de meeste mensen
en bedrijven zich redelijk goed hebben kunnen voorberei-
den, hoewel ik meevoel met kleine zelfstandigen. Zij heb-
ben het, denk ik, zwaar als ik alle gesloten cafés zie. maar
hoe dan ook, het leven lijkt grotendeels door te gaan, hoe-
wel ik niet kan voorzien hoe de toestand zal zijn als u dit
leest. maar wat ik waarneem, is dat de samenleving groten-
deels gewoon doordraait. Dat is prachtig, ook voor de lucht-
vaart, vanwege vele redenen.
sChokbestendig
Hoe beter de samenleving blijft doordraaien, des te sneller
kunnen we de draad weer oppakken zodra het coronavirus
is bedwongen, en des te minder blijvende schade is er
hopelijk. Na de Golfoorlog van 1991 en na de economi-
sche crisis rond 2008 kwam er een groeispurt, hoewel ik
niet denk dat we de gemiste groei ooit hebben ingehaald.
maar is dat zo erg? Tijdens de bijna vier jaar dat de Verenig-
de Staten waren betrokken bij de Tweede Wereldoorlog,
groeide hun economie met ongeveer vijftig procent, terwijl
de wederopbouw in europa ook een groeispurt opleverde.
Dit is absoluut geen pleidooi voor oorlog, maar het toont
aan dat een crisis vernieuwing kan opleveren die zich
pas later openbaart. Wellicht toont de coronacrisis hoe ro-
buust, hoe schokbestendig, onze samenleving is. Dat is
misschien wel een goed signaal aan landen die zich afvra-
gen hoe te profiteren van eventuele zwakheden van het
Westen.
ten slotte
ik pleit ervoor om bij de onvermijdelijke evaluaties van de
coronacrisis door bedrijven, maatschappelijke groeperingen
en overheden ook te kijken naar de schokbestendigheid
van onze samenleving. Dit moet niet leiden tot zelfgenoeg-
zaamheid, zoals in Frankrijk dat ruim twintig jaar na het ze-
gevieren in de eerste Wereldoorlog in enkele weken werd
overwonnen door de voormalige verliezer. maar het moet
leiden tot een kalme vastberadenheid vanuit de weten-
schap dat we als samenleving zowel een grote persoonlijke
vrijheid als een behoorlijke robuustheid kunnen hebben.
Nu kijken we misschien vooral naar binnen, maar het is te
vroeg om dit te beschouwen als een vertoon van zwakte.
Vooral uit militair oogpunt zou ik het onderzoek zoals ik dat
voorstel, interessant vinden. Democratieën worden bij mili-
taire conflicten in het begin vaak in de verdediging gedwon-
gen, maar winnen uiteindelijk vaak wel, mede door goede
organisatie, creativiteit en flexibiliteit. Natuurlijk heeft China
het coronavirus schijnbaar snel bedwongen, maar hoe zit
het met de maatschappelijke en economische gevolgen op
langere termijn? een onderzoek waard, lijkt mij. Laten we
niet, zodra het coronavirus is bedwongen, alleen kijken naar
het virus zelf en naar de directe gevolgen. Laten we ook kij-
ken naar wat de crisis zegt over onze maatschappij, en na-
tuurlijk over de luchtvaartsector. misschien kan de sector
zich snel herstellen, juist door de kenmerken die haar zo
ernstig in de problemen brachten: snelle verandering van
de vraag en gevoeligheid voor de gezondheid van de we-
reldeconomie. Luchtvaart is zowel een indicator als een
aanjager van economische groei.
analyse Door: Hans Heerkens
tegeltjeswijsheid
Voordat het
beter wordt,
moet het
eerst erger
worden.
Hans Heerkens
is docent
luchtvaartindustrie
Universiteit Twente
hans.heerkens@freeler.nl
Bijschrift
59_analyse.indd 59 24-04-20 10:03