Pagina 70 van: Piloot en Vliegtuig Editie 04-2013

70 PILOOT EN VLIEGTUIG april 2013

Sommigen bronnen verwijzen naar Frank
Whittle, die reeds in de twintiger jaren een
thesis publiceert waarin hij de werking van
een straalmotor beschrijft. Het patent op zijn
uitvinding dateert echter uit 1930. Weer an-
deren wijzen erop dat de Heinkel 178 het
eerste straalvliegtuig is dat ooit gevlogen
heeft, namelijk op 27 augustus 1939. En nog
weer anderen ‘zweren’ bij de Italiaanse expe-
rimenten van Caproni en Campini. Ook is be-
kend dat de Fransen net voor de Tweede We-
reldoorlog al straalvliegtuigen bouwen die ze
echter moeten verbergen voor de oprukken-
de Duitse legers. Toch heeft het er alle schijn
van dat de Roemeense uitvinder Henri Coan-
da de eer te beurt valt als eerste een straal-
vliegtuig te hebben gebouwd én ermee te
hebben gevlogen. Dat gebeurde reeds in
1910, ruim voor de Eerste Wereldoorlog en

amper enkele jaren na de opzienbarende
eerste gemotoriseerde vlucht van de gebroe-
ders Wright.

Henri Coanda
Coanda is geboeid door straalaandrijving vanaf
zijn eerste stappen in de luchtvaartwereld. Al
in 1905 experimenteert hij in Boekarest met
schaalmodellen die worden aangedreven door
kleine raketmotoren. Enkele jaren later demon-
streert hij in het Duitse Spandau een prototype
van een helikopter, aangedreven door contra-
roterende rotoren. Zijn toeschouwers, waaron-
der de Duitse kanselier Bernhard von Bülow,
zijn onder de indruk, maar er gebeurt verder
niets met het ontwerp. In 1907 komt Coanda
naar de Sporthalle in Berlijn waar hij een mo-
del van een door een straalmotor aangedre-
ven vliegtuig tentoonstelt.

Nog datzelfde jaar verhuist hij naar België
om in Luik te studeren. Samen met zijn klas-
genoot Giovanni Battista Caproni bouwt hij er
een zweefvliegtuig, gesteund op ontwerpen
van Chanute. In 1909 wordt Coanda technisch
directeur van de vliegclub van Spa, waarvoor
hij eveneens een zweefvliegtuig ontwerpt en
bouwt. Wanneer in 1909 de Ecole supérieure
d’aéronautique et de constructions mécani-
ques in Parijs de deuren opent, schrijft Coanda
zich daar in als student. Hij ontmoet er Gu-
stave Eiffel en Paul Painlevé, en krijgt toestem-
ming om verschillende vleugelmodellen te
testen op een door Eiffel ontworpen platform
dat gemonteerd wordt op een treinstel. Uiter-
aard neemt Coanda ook vlieglessen in Reims,
maar een goed piloot wordt hij nooit.

Straalmotor
In een werkplaats achter zijn huis werkt Coanda
inmiddels aan het ontwerp en de bouw van een
vliegtuig: een sesquiplane. Dit is eigenlijk een
tweedekker met een grote en een kleinere vleu-
gel. Het toestel moet aangedreven worden door
een straalmotor. De motor wordt getest en de
resultaten worden gepubliceerd in het tijdschrift
La Technique Aéronautique van april 1910. Het
vliegtuig wordt voor het eerst tentoongesteld tij-
dens de tweede Internationale Luchtvaartsalon
in Parijs van 15 oktober tot 2 november 1910.

Wie is ‘de uitvinder van de straalmotor’? Wie bouwde het eerste

straalvliegtuig en wanneer vloog dat toestel voor het eerst ? De

discussie houdt nog steeds aan. Wat echter opvalt is dat de Roe-

meense uitvinder Henri Coanda steeds vaker genoemd wordt.

Verslag van een speurtocht naar de ‘moeder’ aller straalmotoren.

Eerste straalvliegtuig vloog al in 1910

door: Jozef Mols

historie
Coanda Turbine Aeroplane

70-73_coandaturboaeroplane.indd 70 19-03-13 13:14