16 PILOOT EN VLIEGTUIG FEBRUARI 2023
In elke lege hoek van het fabrieksperceel staan gloednieuwe vliegtuigen
opgesteld. In de hangar voor de eindmontage moest de productielijn
worden herschikt om overdekte ruimte te creëren voor alle vliegtuigen
die op aflevering wachten. Een dag na ons bezoek zal de derde in Euro-
pa verkochte TBM 960 aan een Engelse klant worden overgedragen. De
Europese toezichthouder EASA keurde de TBM 960 begin 2022 goed,
de Amerikaanse FAA-certificatie volgde een week na ons bezoek. De
productiesnelheid van de TBM 960 is ongeveer vijf stuks per maand. De
te produceren toestellen zijn ruim van tevoren verkocht. Wie in 2023
nog een TMB 960 wenst te ontvangen, maakt weinig kans.
Op het eerste gezicht vertoont de TBM 960 geen grote verschillen met
zijn voorganger, de TBM 940. Wel vinden we onder de motorkap een
iets krachtiger motor en vernieuwingen in het brandstofcontrolesysteem,
net als comfortverbeteringen in de cabine. Opvallender is het tweeka-
naals EPECS (Engine and Propeller Electronic Control System) van het
vliegtuig. Dit type systeem staat algemeen bekend als FADEC (Full Aut-
hority Digital Engine Control), maar in het Pilot’s Operating Handbook
(POH) van de 960 wordt de term EPECS gebruikt. Het voert een volledi-
ge elektronische regeling uit van het motorvermogen en de propellerin-
stellingen via de Fuel Control Unit (FCU) en de Propeller Control Unit
(PCU). De EPECS maakt zijn berekeningen op basis van de gasklep-
stand, atmosferische omstandigheden, motorsensor en luchtgegevens
(zoals snelheid en hoogte) en stuurt de motorparameters naar de avio-
nica voor weergave in de cockpit. EPECS beschermt tegen overtoeren
van motor en propeller, tegen te lage luchtsnelheid, te hoog koppel en
onbedoeld terugdraaien van de propeller in de lucht.
GARMIN 3000
Avionica-expert Christian Prat van Daher heeft één vliegtuig in de hangar
opgesteld voor demonstratie. We beginnen met een blik op enkele up-
grades voor passagierscomfort. Achter de twee pilotenstoelen zitten de
vier passagiers in zogenoemde ’club seating’: tegenover elkaar. De ’Pres-
tige’ cabine van de TBM 960 introduceert een nieuw omgevingscontro-
lesysteem, bediend vanaf het Passenger Comfort Display (PCD) dat op
de cabinewand is gemonteerd. Led-sfeerverlichting is geïntegreerd aan
Een hete, vochtige luchtmassa heeft zijn weg gevonden over de besneeuwde toppen van de Pyreneeën
en is als een natte deken neergestreken over Zuidwest-Frankrijk. Het is half juni en 35 graden Celsius op
Tarbes Airport. We lopen over het fabrieksterrein naar de eindmontageloods waar de 960, het nieuwste
lid van de TBM-familie, op ons wacht.
DAHER TBM 960
PILOT REPORT Door: Stefan Lofgren – Foto’s: Daher en Stefan Lofgren
16-17-18-19_tbm960.indd 16 17-01-2023 09:56
