Pagina 53 van: Piloot en Vliegtuig Editie 01-2023

PILOOT EN VLIEGTUIG JANUARI 2023 53

Deze analyse betreft meer defensie in het algemeen dan
luchtvaart, maar luchtvaart mag niet worden geïsoleerd van
maatschappelijke ontwikkelingen. De oorlog in Oekraïne
lijkt voor Rusland niet gunstig te verlopen. Laten we deson-
danks geen voorbarige conclusies trekken. Rusland blijft mi-
litair en politiek gezien een sterk land waarmee de wereld,
en vooral Europa, terdege rekening moet houden.

GROTE PROBLEMEN
Rusland lijkt door haar voorraad moderne wapens heen te
raken. Offensieven lopen vast en Oekraïne neemt soms
zelfs het initiatief. Als het Westen Oekraïne voldoende blijft
steunen kan het conflict worden beëindigd, hoewel de aard
van de afloop zeker niet vaststaat. Als Rusland zelfs Oekraï-
ne niet in korte tijd kan verslaan, heeft de NAVO dan zo
veel te duchten van het land? Waren de investeringen in
NAVO-strijdkrachten in de afgelopen jaren wel nodig?
Het is gemakkelijk om achteraf de toekomst te voorspellen.
Niet alleen omdat we weten hoe het verleden is afgelopen,
maar ook omdat we de gevolgen van andere, wellicht ver-
keerde, keuzes niet hoeven te dragen. Ik laat de vraag rus-
ten of achteraf de juiste keuzes zijn gemaakt voor de wes-
terse verdediging en richt me op de toekomst. Die toe-
komst ziet er minder rooskleurig uit dan we nu misschien
denken.

De prestaties van de Russische strijdkrachten vallen zonder
meer tegen. Voor een luchtvaarttijdschrift is vooral belang-
rijk dat de Russische luchtmacht geen doorslaggevende rol
lijkt te spelen. Dat zegt volgens mij vooral iets over de
slechte coördinatie tussen grond- en luchtstrijdkrachten, die
voormalig bevelhebber Dick Berlijn opmerkte in de Volks-
krant van 22 september jongstleden, en daarmee over de
offensieve capaciteiten ervan. Maar we moeten bedenken
dat de strijd in Oekraïne geen existentiële operatie voor
Rusland is. Bij een conflict met de NAVO – of met een NA-
VO-lid – worden alle Russische strijdkrachten (landmacht,
marine en luchtmacht) gecoördineerd ingezet, waarvoor
bovendien jarenlang plannen zijn gemaakt en oorlogsspe-
len zijn uitgevoerd. Dat is een conflict van een heel andere
orde en Rusland heeft op tactisch niveau veel ervaring met
het gecoördineerd inzetten van grond- en luchtstrijdkrach-
ten. Het heeft een forse defensie-industrie en een goede,
zij het in omvang beperkte, opleidingsinfrastructuur.

EEN VOORBEELD
Duitsland was na de Eerste Wereldoorlog verarmd en ver-
slagen. Maar juist daardoor kreeg vernieuwing een kans.

Oude wapens waren vernietigd of werden afgedankt, en al
in 1919 begon het Duitse leger aan de wederopbouw. In
twintig jaar – een half werkzaam leven – werden de Duitse
strijdkrachten opnieuw opgebouwd. Wel ontbrak het aan
diepte. Niet-operationele aspecten zoals reserves en groot-
schalige opleiding werden verwaarloosd. Het feit dat sinds
de Napoleontische oorlogen duidelijk was geworden dat de
grote Europese landen naar menselijke berekening niet blij-
vend konden worden geneutraliseerd, werd door Duitsland
vergeten.

De Eerste Wereldoorlog is gelukkig allang voorbij, maar wat
kunnen we ervan leren? Dat Rusland, met een goede oplei-
dingsinfrastructuur en een grote industriële capaciteit, niet
blijvend irrelevant zal zijn. Dat het land zeker zal leren van
de tegenslagen in Oekraïne. En dat Rusland wellicht een
sprong voorwaarts zal maken omdat de huidige aanpak van
de oorlog in Oekraïne niet volgens plan heeft gewerkt. Ik
denk dat Rusland veel nadruk zal leggen op onbemande
systemen. De bouwstenen ervoor zijn aanwezig, het vermo-
gen om een conflict lang vol te houden sluit aan bij de
enorme geografische omvang van het land, en een duidelij-
ke mislukking leidt vaak tot ingrijpende veranderingen.

TEN SLOTTE
Laten we onszelf niet verliezen in tevredenheid over het feit
dat Rusland zich flink in de nesten lijkt te hebben gewerkt.
Ik wil absoluut niet een Koude Oorlogmentaliteit aanmoedi-
gen. Kalme vastberadenheid is beter. En misschien het be-
sef dat Rusland zich niet zal afhouden van avonturen in
West-Europa door een afkeer van oorlog. Afkeer is een
emotie, en emoties kunnen worden gemanipuleerd door
overheden. De Russen moeten zich zó veilig voelen, en zó
tevreden worden met hun leven, dat ze geen oorlog willen.
Dat kan een dictatuur volgens mij niet bieden. Maar Rus-
land blijft een politieke factor van betekenis, dus het Wes-
ten zal een manier moeten vinden om vreedzaam samen
te leven. Ook afschrikking heeft zijn grenzen. Hoe klein de
kans op escalatie ook is, op een keer gaat het mis. De kans
op een auto-ongeluk is buitengewoon klein, maar toch
overkomt het mensen af en toe. De mensen in Oekraïne,
ook de Russische soldaten, hebben niets aan de weten-
schap dat de kans op een conflict in West-Europa heel klein
is. Het is cynisch, maar het conflict in Oekraïne toont dat
oorlog in Europa niet zo ondenkbaar is als sommige men-
sen leken te denken. Ik kan dat helaas alleen maar als
winst zien.

ANALYSE Door: Hans Heerkens

RUSLAND ALS MACHTSFACTOR

Rol van

luchtmacht

is beperkt

Hans Heerkens

is docent

luchtvaartindustrie

Universiteit Twente

hans.heerkens@freeler.nl

Bijschrift

53_analyseheerkens.indd 53 13-12-2022 13:24